28 października obchodzimy Dzień Odpoczynku dla Zszarganych Nerwów (dzień bez stresu)
Stres jest zjawiskiem biologicznym i odpowiedzią organizmu na stawiane mu wymagania – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Stres to proces, za pomocą którego czynniki środowiskowe zagrażają równowadze organizmu lub ją naruszają i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie.
Rodzaje stresu – kryterium jakościowe
Eustres
Tak zwany „dobry stres” mobilizuje, dodaje siły, energii, determinacji do wykonania działania i wykrzesania z siebie energii. Dzięki bodźcom z zewnątrz jesteśmy w stanie reagować instynktownie na określone wydarzenie. Eustres motywuje, skutecznie wspomaga procesy myślowe, przyspiesza podejmowanie działania.
Stresory motywujące człowieka do wysiłku i osiągnięć życiowych – dobry stres (good stres) lub eustres (eustress)
Dystres
Epizodycznie występujący stres nie ma nic wspólnego z degradującym, wycieńczającym „złym stresem”, który sieje spustoszenie w organizmie. Przewlekle napięcie nerwowe skutecznie dezorganizuje życie. Zaburzeniu ulegają funkcje fizyczne i psychiczne. Dystres działa długofalowo, dlatego osoba zestresowana łatwo ulega kolejnym psychicznym kontuzjom, gorzej radzi sobie z problemami dnia codziennego, częściej choruje.
Stresory niosące cierpienie i dezintegrację psychiczną charakteryzowane są pojęciem zły stres (bad stress) i dystres (distress)
Somatyczne skutki stresu:
- chroniczne bóle głowy, migrena,
- bóle brzucha,
- bóle mięśni,
- szczękościsk,
- podwyższony poziom ciśnienia rozkurczowego,
- podwyższony poziom cholesterolu całkowitego we krwi,
- rozwój choroby wieńcowej (niedokrwiennej choroby serca),
- dysfunkcja układu mięśniowo-szkieletowego (w tym bóle i wady postawy),
- zaburzenia hormonalne (zaburzenia miesiączkowania i płodności),
- rozwój choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- zaburzenie prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego (w tym procesu trawienia), choroba Leśniewskiego-Crohna, zespól jelita drażliwego,
- obniżenie odporności organizmu (choroby),
- neurodermatoza (zajady, plamy, wypryski na skórze, egzemy),
- inne choroby psychosomatyczne.
Psychologiczne skutki stresu:
- podwyższenie ryzyka wystąpienia depresji (w tym ryzyko samobójstwa, myśli samobójczych, prób samobójczych),
- lęki,
- nerwica,
- fobie,
- uczucie niepokoju (nawet po ustaniu napiętej sytuacji),
- brak apetytu, chudnięcie,
- zaburzenia odżywiania, nadmierny apetyt, tycie („zajadanie” stresu),
- nadmierna masa ciała prowadząca do nadwagi i otyłości (choroby dietozależne),
- bezsenność,
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- objawy emocjonalne: płacz, złość, zamartwianie się, zapominanie, utrata poczucia humoru, zaburzenie koncentracji, zaburzona zdolność do podejmowania decyzji,
- ogólne, gorsze funkcjonowanie.
Behawioralne skutki stresu:
- objawy tj.: palenie papierosów, picie alkoholu,
- nadmierny krytycyzm,
- nieprzystosowanie się do wymagań organizacyjnych,
- brak zdrowej równowagi pomiędzy życiem zawodowym i rodzinnym,
- absencja,
- niezadowolenie z pracy,
- utrata sensu pracy,
- rezygnacja z pracy lub jej zmiana,
- wyczerpanie emocjonalne,
- depersonalizacja,
- obniżone poczucie własnej wartości,
- obniżone poczucie osiągnięć osobistych.
Najbardziej typowe objawy stresu to zwykle:
- przyspieszone tętno,
- wzmożone pocenie się,
- suchość w jamie ustnej,
- kołatanie serca,
- poczucie napięcia,
- rozdrażnienie,
- nerwowość,
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- nadpobudliwość ruchowa,
- chaotyczne wypowiadanie się,
- tiki nerwowe.
Należy zaznaczyć, że mogą występować też nietypowe reakcje na stres, takie jak np.:
- atak śmiechu, który ma rozładować napięcie
- zastyganie w bezruchu bez możliwości jakiegokolwiek działania.
Sposoby na rozładowanie napięcia:
- Przyjrzyj się uważnie przyczynom swojego stresu.W niewielkich dawkach jest potrzebny każdemu z nas: stymuluje aktywność i czujność mózgu, wzmaga motywację i kreatywność. Przypomnij sobie jednak, w jakich sytuacjach napięcie, które przeżywasz, wykracza daleko poza granice twórczej pracy, jest nieprzyjemne i nadmierne, przeszkadza ci w działaniu. Opisz wywołujące je bodźce i swoją reakcję – czy możesz coś zmienić? Rozpisz dokładnie pomysły na rozwiązanie problemu, a jeśli uznasz, że jest obecnie poza twoim zasięgiem, spróbuj tymczasowo „zaakceptować” zastaną sytuację i zmienić odpowiedź na nią w taki sposób, żeby przynajmniej nie pogarszać własnego zdenerwowania. Spróbuj poprowadzić dziennik stresu, który pomoże zanalizować przebieg wydarzeń i wyodrębnić nieskuteczne schematy.
- Zabierz swoje nerwy na spacer.Zwiedzaj okoliczne lasy i parki, wybierz się nad pobliskie jezioro, strumień czy rzekę. Naturalne światło dzienne jest dobrym lekarstwem na stany niepokoju i lęki, a otoczenie przyrody oczyszcza tak ciało, jak i umysł. Wprowadź regularne spacery do codziennych zwyczajów.
- Obserwuj przyrodę. Jest znakomitym wentylem do przekierowania niepokojących myśli, czerpania siły i wiedzy.Spróbuj pooglądać uważnie rośliny i wsłuchać się świadomie w otaczające dźwięki, szczegółowo rozpoznać ich budowę, poszukać śladów obecności zwierząt, porównać zapachy i faktury lasu.
- Ruszaj się.Ci, którzy biegają, oprócz zmęczenia znają doskonale stan euforii i obudzenia po powrocie do domu. Znajdź taką aktywność fizyczną, która jest dla ciebie atrakcyjna i spróbuj ją wdrożyć choćby kilka razy w tygodniu.
- Zwracaj uwagę na jedzenie.Właściwie dobrane, potrafi obniżyć poziom stresu. Zamiast mięsa, które podnosi ciśnienie tętnicze lub wskutek produkcji dopaminy i norepinefryny w mózgu (w przypadku wysokobiałkowego czerwonego mięsa) podbija stres, mamy do wyboru wiele warzywnych i owocowych bohaterów. Ciśnienie pomogą uregulować czosnek i cebula, pomidory, ziemniaki, szpinak, banany i suszone morele.
- Dbaj o regularny, wartościowy sen.Staraj się zorganizować swój czas w taki sposób, by nie rezygnować i nie skracać snu na korzyść piętrzących się obowiązków. Warto poświęcić na niego przynajmniej od 7 do 9 godzin w ciągu nocy. Dzięki temu organizm wypoczywa, robi porządki, pozbywa się toksyn i napięcia, a mózg selekcjonuje i wiąże informacje. Niewyspanie natomiast działa dokładnie na odwrót: potęguje bagaż stresu i lęków, zmniejsza skuteczność, zdolność zapamiętywania, osłabia kreatywność.
- Pracuj z wyobraźnią.Stwórz miejsce, do którego możesz myślowo wrócić, kiedy ogarnia cię niepokój. Wzbogacaj je o kolejne szczegóły tak, by „pobyt”w nim sprawiał ci przyjemność. Postaraj się dokładnie „rozejrzeć” dookoła i jak najwięcej zaobserwować tworzących je elementów. Pomajsterkuj.
- Pielęgnuj więzi.Ciekawie spędzony czas z bliskimi, przyjaciółmi czy dziećmi, jak również zabawa ze zwierzętami nie tylko sprzyja poprawie samopoczucia, ale też daje obustronne korzyści i pomaga oddelegować wszelkie troski na drugi plan.
W przypadku dzieci doznających stresu zalecane jest następujące postępowanie:
- Należy pamiętać, że najważniejsze jest wsparcie od rodziców, poświęcanie dziecku czasu, wykazanie spokoju, zainteresowania przeżyciami dziecka, uważne słuchanie oraz unikanie sytuacji, filmów, które mogą powodować narastanie symptomów.
- Rodzice nie powinni wymuszać rozmów na trudne tematy, ale zachęcać dziecko do inicjowania samemu takich rozmów, ważne są uczucia dziecka.
- Należy przykładać dużą wagę do zdrowego odżywiania dziecka oraz jego odpoczynku.
- Dziecko powinno mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa oraz po stresującym wydarzeniu szybko powrócić do codziennych przyzwyczajeń, rytuałów, poprzedniego rytmu życia.
W sytuacji, kiedy objawy związane z przeżytym przez dziecko stresem utrzymują się ponad miesiąc i uniemożliwiają dziecku prawidłowe codzienne funkcjonowanie warto zgłosić się po poradę do psychologa.
Zapraszam do kontaktu: Marta Grabowska-Piątkiewicz psycholog szkolny